Aynadaki Türkiye

"Aynanın İçindekiler", Attila İlhan'ın, Türkiye tarihinin 1909-1960 arası dönemini anlattığı roman serisidir

Bu seride her roman şu notla başlar. “Bu kitapta anlatılanların gerçek kişilerle ve olaylarla hiçbir ilgisi yoktur. Onları ben, büyük bir aynanın içinde gördüm. Üstelik ayna dumanlıydı ve olmayan bir şehirde geziniyordu."

Oysa seri, bu topraklarda gerçekleşmiş hadiseleri anlatmaktadır ve gerçek kişi ve olaylarla aşırı derecede ilgilidir.

Romanlar 1973-2006 arası yayınlanmış olsa da, yazar kendisi, serinin belirli bir kronolojik zorunluluğu olmadığını belirtmiştir. Nitekim hem romanlar arasındaki hem de romanların kendi içlerindeki tarihsel geçişler ve karakterler dolayısıyla kurulan bağlar, hangi kitaptan başlanırsa başlansın seriyi anlamlı kılmaktadır. Serinin yapısal nitelikleri romanları birbirine bağlar. Her eser aynı epigrafla açılır. Her bölüm yıl ve ay olarak belirli bir zaman göstergesiyle başlar ve bölümleri başlarındaki ve sonlarındaki tarihsel belgeler destekler. Bütün karakterler gerek toplumsal gerekse ailevi bağlarla birbirine bir şekilde bağlıdırlar.

Bıçağın Ucu (1973): 1960 dönemi Türkiye'sindeki asker, aydın, burjuva gruplarının portresini çizmektedir. Öncelikli olarak Suat ve Halim karakterleriyle bağlantılı olarak gelişen hikâye 27 Mayıs Darbesi ile sona erer.

Sırtlan Payı (1974-Yunus Nadi Roman Armağanı): Romanın başkahramanı Miralay Ferid 1919'da Kuvâ-yi Milliye hareketine katılmış bir subaydır. Hikâye ülkenin 1960'taki durumundan hoşnut olmayan Ferid'in tarihsel ve politik süreci sorgulaması üzerine kurulmuştur ve 27 Mayıs Darbesini takiben Ferid'in ölümüyle sona erer.

Yaraya Tuz Basmak (1978): Kore Savaşı'na gönüllü katılıp orada gazi olan, ardından 27 Mayıs 1960 darbesinde etkin rol oynayan bir subayın yaşamı çevresinde o dönemki Türkiye anlatılmaktadır. Attilâ İlhan, Kurtlar Sofrası romanında anlattığı Gazeteci Ümid'i bu romanında daha detaylı olarak tanıtır.

Dersaadet'te Sabah Ezanları (1981):Roman, Anadolu'nun işgal altında olduğu dönemle (İzmir'in İşgali) başlar ve Milli Mücadele yıllarını anlatır. Zengin karakter kadrosu olan romanda her karakter, dönemin siyasi veya sosyal hayatının farklı kesimlerindendir. Böylece Attilâ İlhan, Osmanlı Devleti'nin yıkılış sürecindeki siyasi ve sosyal unsurların Milli Mücadele dönemindeki durumlarını da gösterir. Dönemin siyasi yapısındaki İttihat ve Terakki'nin düşünce yapısını da irdeler.

O Karanlıkta Biz (1988): Olay zamanı olarak 1940-1942 dönemi işlense de, geriye dönüşlerle 1900’lü yılların başlarına kadar uzanan romanda, Türkiye'deki “sol siyaset”in 40 yıllık gayri resmî tarihi anlatılmış ve bu tarih içerisinde özellikle sosyalist/komünist örgütlenmelerin iç tartışmaları ile devletin, ülkedeki genel sol düşünce üzerinde kurduğu baskı rejimine değinilmiştir.

Allah'ın Süngüleri: Reis Paşa (2002):Türk Kurtuluş Savaşını ve Atatürk'le çevresinin o dönemde yaşadıklarını anlatmaktadır. Kurtuluş Savaşı'nın en hareketli günlerini Mustafa Kemal'in yaşamı içinde anlatan roman, Kuvâ-yi Milliye'nin İzmir'e girişi ve Trakya'nın geri alınması ile biter.

Gazi Paşa (2006): Yazarın ölümünden sonra yayımlanan dizinin son romanı, 1921 - 1922 dönemi Türk Kurtuluş Savaşı'nı anlatır. Romanın baş kişisi Mustafa Kemal Paşa'dır. Ayrıca Nâzım Hikmet ve Vâlâ Nureddin gibi edebi figürler de karakter olarak kullanılmıştır.