Mihail (Adrian Zografi'nin Gençliği)

"Amacım falan yok" dedi. "Kendi kurallarıma göre yaşıyor, karnımı doyurmak için pek az, kafamı ve gönlümü doyurmak içinse pek çok şey istiyorum.

Yazar : Panait Istrati Yaba Yayınları Çeviren: Rıza Katı Orijinal Adı: Adolescence d'Adrien Zograffi Mikhail

20. yüzyılın başında bir edebiyat fenomeni olan ve Romain Rolland tarafından “Balkanların Gorki’si” olarak anılan Panait Istrati bu kitapta "Kodin" adlı romanın da kahramanı olan Adrian Zografi ile Mihail arasında İbrail’in bir kenar mahallesinde yeşeren gerçek dostluğu anlatıyor. Bir tarafta hiçbir işte dikiş tutturamamış, parayı önemsemeyen Adrien, diğer tarafta ise hayatı sefalet içinde geçmiş, bir fırıncıda çalışan ve birçok dil bilen soylu Mihail; bu iki zıt insanı tanıştıran ortak dost ise kitaplardır. Onları buluşturan kitaplar sayesinde, aralarında asla kopmayacak bir dostluk bağı kurulur. Bu arkadaşlık, ideal bir sevgi görüşünü simgelemek için kullanılmıştır. Istrati birçok başka eserinde de arkadaşlık temasını kullanmış hatta efsanevi aşklar bile arkadaşlıklar uğruna feda edilmişlerdir.

Romain Rolland’ın etkisiyle eserlerini Fransızca yazan, Romen asıllı Panait İstrati, yaşamı boyunca ezilen insanların safını tuttu. "Birbirini yemekle uğraşan insanlık, karşımızda çürümüş bir ceset gibi duruyor. Dünya kurulalı beri yukardan ve aşağıdan gelen yumruklar kimi ezdi? Yalnız zayıfları. Peki bunun böyle olması gerektiğini hangi kitap yazıyor?" diyen İstrati'nin kitaplarında ne zulüm, ne ırkçılık; sadece tüm insanların paylaştığı kardeşçe bir hayat, özgür bir dünya vardır. İstrati'siz bir gençlik edebiyatı düşünülemez. Çünkü onun edebiyatında insanın içine işleyen bir sihir vardır. Onun sayesinde insanlığımızı buluruz bir ölçüde.

Romanya'nın bir liman kenti olan İbrail'de doğan yazar, gençliğini, aralarında

İstanbul'un da olduğu pek çok Osmanlı kentinde geçirdi. Babası Yunandır. Mısır'ı, Lübnan'ı, Suriye'yi gezdi. Bu dönemde, bulduğu bir sözlük sayesinde Fransızca öğrendi. 1921 yılında, Fransa'nın Nice kentine giderken, yalnızlığı dolayısıyla intihar girişiminde bulundu. O sırada üzerinde Romain Rolland'a yazılmış fakat henüz göndermemiş olduğu bir mektup bulunuyordu.

Romain Rolland bu mektupla ilgili olarak şunları söyler: "1921 Aralığının ilk günlerinde Nice hastanesinden bir mektup aldım. gırtlağını kesen bir zavallının üzerinde bulmuşlardı. Kurtulma umudu çok zayıftı. Mektubu okur okumaz, bir dâhinin çırpınışlarıyla karşı karşıya olduğumu anladım. Çayırlar üzerinde esen kavurucu bir alevi andırıyordu.

Mektup, Balkanlar'ın yeni Gorki'sine ait bir iç dökmeydi. İntihara kalkışan bu kişi kurtulmuştu. Onu tanımak istedim. Mektuplaşmaya başladık ve dost olduk. Adı Istrati idi. 1884'te Braila'da kaçakçı bir Yunanlı babayla, ömür boyu saçını süpürge etmiş bir Romen köylü anadan dünyaya gelmişti. (...) o doğuştan bir hikâyeciydi. kendi anlattıklarıyla heyecanlanan bir doğulu hikâyeci. "

Gençlik yıllarında devrimci hareketlerin etkisine kapılmış olan Istrati, 1929'da

Komünist Partinin daveti üzerine Sovyetler Birliği'ni gezdikten sonra umutsuzluğa kapılmış ve politik mücadelenin dünyada bir şeyleri değiştirmek için yetersiz olduğu fikrini edinmiştir. Pek çok romanında da politikadan, politik mücadeleden daha çok, insanı insan yapan değerler üzerinde durması bu yüzdendir. Panait Istrati romanlarının çoğunda

yaptığı yolculuklarını anlatır. Fakat gezdiği ülkeler değil, tanıdığı insanlar ön plandadır. Istrati'nin eserlerinde gerçek bir insan sevgisi hissedilir. Bu karşılıksız ve koşulsuz sevginin hikâyesindeki kahramanların başına getirdiği belalar kadar, onlara yaptığı katkı da nesnel bir biçimde anlatılır.

Not: Panait Istrati'nin kitaplarını okumuş bir kitap faresi vaktiyle şöyle demiş: Okurken kendimi hem çocuk, hem büyük, hem de yaşlı; hem dünyayı dolaşmış, hem köyümden çıkmamış; hem bir sürü arkadaşım var gibi, hem de yapayalnız hissettiğim; sayesinde hakkında hiç bir şey bilmediğim yerlere gitmeyi çok çok istediğim, sıcacık yazar.(Ekşi Sözlükten)