Düşünü-yorum

Lafazan papağan mı? Düşünür hindi mi?

Hani, Hoca efendi pazarda hayli yüksek bir fiyatla satılan papağanı görünce hemen eve koşup kümesten kapıp getirdiği hindisine çok daha büyük bir bedel ister. Bir hindi için bu kadar uçuk kaçık bir fiyatın olamayacağını söyleyip kendisiyle alay eden insanlara dönüp az önce satılan papağanın fiyatını hatırlatınca, “Ama o bildiğin kuşlardan değil, tıpkı bizler gibi konuşuyor” diyenlere, “İyi ya, işte bu da düşünüyor” diyen hocamızın her fıkrası gibi bu da ders vermektedir, bir şey anlatmaktadır, anlamak isteyene.

Atalarımızın kulaklarımıza incili küpe niyetine astıkları “Söz gümüşse, sükut altındır” deyimine bakılırsa; anlaşılan o ki, papağan misali konuşmaktansa bir kenara çekilip hindi gibi düşünmek evladır! Diyebilir miyiz? Her düşünceye değil tabii ki.

Düşünmenin kalitesine göre durum değişir. Düşünce var pas geçilir, düşünce var saygı gösterilir, düşünce var etkiler insanı.

Üç tür düşünce üretilir: Sathi düşünce, derin düşünce, aydın düşünce,

Başka bir deyişle eşya, olay ve olgu hakkında hüküm vermede üç tür düşünce yöntemi kullanılır:

1- Sathi fikir, yüzeysel düşünce: Eşya, olay ya da olgunun ilk bakışta görünen dış görünüşü değerlendirilerek verilen hüküm... Örneğin, bir evin eski veya yeni görünümüne, biçimine, duvarına kapısına, penceresine, çatısına, boyasına, cilasına bakarak güzel, çirkin; iyi, kötü demek AVAM'ın düşünme tarzıdır.

2- Derin fikir, ince düşünce: Eşya olay ya da olguyu derinlemesine inceleyip, tabir caizse mercek altına alıp hüküm vermek. Örneğimizdeki evin içine girip, oda, mutfak, banyo vb. bölümlerinin konumunu, kullanımını, bölümlerini incelemek. Sağlamlığını kontrol ederek dış görünüşüyle birlikte değerlendirmek. puan vermek. OKUMUŞ, ALİM, ENTELLEKTÜEL'in düşünce tarzıdır.

3- Aydın fikir, düşünce: Eşya, olay ve olgunun, dış görünüşü ve derin incelemesi yanında etrafını yani onunla ilgili eşya, olay, ve olguyla irtibatını göz önüne alarak yargıya varmak. Örneğimizde, evin dış görünüşü, iç dizaynı ve kullanışlılığı yanında, etrafındaki ibadet yeri, çocuk parkı, market, pazar, komşular, otobüs durağı vb. evde yaşamı etkileyecek unsurları da hesaba katarak değer biçmek . AYDIN, MÜNEVVER'in düşünce tarzı.

Birinci tür yüzeyde uğraş, ikinci tür derine inmek, üçüncü tür yatay genişlemek ve bir de dördüncü durum var ki yükselerek, dış görünüşü ve derin incelenmesi ve etrafıyla münasebeti yanında, eşya, olay ve olguyu kuş bakışı seyretmek.

Ağaçları incelerken ormanı göz ardı etmemek. Buna da tefekkür, sahibine de MÜTEFEKKİR (filozof) deniyor.

Birinci tür insansı, hayvansal zeka türüne sahip kişilerce ince eleyip sık dokumadan verilen hüküm olup, kişinin, fıtratı, tabiatı ve şartlanmaları doğrultusunda tepki vermesini sağlar.

İnsan türüne has gelişmiş zeka, fıtratı, tabiatı ve şartlanmaları doğrultusunda tepki vermeden önce olguyu anlamaya çalışıp ona göre karar vermeyi mümkün kılar.

Akıllı insan, olayın künhüne vakıf olduktan sonra önünü arkasını sağını solunu da göz önüne alarak, enine boyuna irdeler.

Üstün akıl, olayın künhüne vakıf olup önünü arkasını sağını solunu da göz önüne alarak, enine boyuna irdeledikten sonra aşağısını ve yukarısını da düşünür. Ve bundan ideoloji başka bir deyişle hayat görüşü doğar.